سیری در تهران قدیم

سردبیر پرس گزارش می‌دهد؛ سیری در تهران قدیم تهران در قدیم روستای بزرگی بوده که مابین شهر بزرگ و معروف آن زمان، شهر ری و کوهپایه‌های البرز قرار داشته است که به مرور زمان به شهری بزرگ تبدیل شد. به گزارش خبرنگار «سردبیر پرس»؛ استان تهران با وجود شهر تهران به عنوان پایتخت ایران، یکی از مراکز شهرنشینی در ایران و جهان محسوب می‌شود.
از نظر جغرافیایی، این استان از شمال به رشته کوه‌های البرز، از جنوب به صحرای مرکزی، از شرق به استان سمنان و از غرب به استان البرز محدود می‌شودو شهرستان‌های چهارده‌گانه آن نیز آرمیده در دامنه‌های ارتفاعات محصورکننده البرز و یا جلگه – دشت‌های پراکنده در سطح استان، دارای جاذبه‌های طبیعی، فرهنگی و مذهبی فراوانی برای گردشگری در کنار آثار متعدد تاریخی و باستانی‌اند.
تهران در قدیم روستای بزرگی بوده که مابین شهر بزرگ و معروف آن زمان، شهر ری و کوهپایه‌های البرز قرار داشته است. این منطقه که در نزدیکی حرم حضرت عبدالعظیم(ع) واقع شده ودارای باغ‌های خوش آبو هوا نیز بوده در زمان سلسله صفویه مورد توجه قرار گرفت.
شاه طهماسب صفوی به سال ۹۶۱ هجری قمری پیرامون تهران، باروئی با ۱۱۴ برج (به عدد سوره‌های قرآن) بنا کرد و در هرکدام سوره‌ای را برای تبرک قرارداد. وی همچنین به آبادانی تهران و بنا کردن باغ‌هاو عمارت‌های حکومتی متعدد در این شهر همت گماشت و این روند تا پایان سلسله صفویه ادامه داشت.
تهران تا دوره زندیه هرچند پایتخت نبوداما اهمیت داشت تا اینکه سرانجام کریمخان زند به مدت چهار سال تهران رامرکز حکومت خود قرار داد و در محوطه ارگ، بنا‌های جدیدی احداث کرد. در این دوران تلاش‌های زیادی برای آبادانی تهران انجام شد به طوری که در پایان حکومت زندیان، تهران سیمای شهری یافته بود.
پس از پایان دوران حکومت لطفعلی خان زند آخرین بازمانده حکومت زند، گروه به سرپرستی میرزا عیسی خان، وزیر دارالخلافه مامور شدند تا برای تهران محدوده و نقشه‌ای ترسیم کنند به طوری که دروازه‌های چهارگانه صفویه به ۱۲ دروازه شمیران، قزوین، خراسان، شوش، یوسف‌آباد، دوشان‌تپه، دولاب، شاه عبدالعظیم، غار، گمرک و دروازه دولت افزایش یافت و سرانجام آغامحمدخان قاجار در نوروز ۱۱۶۴ شمسی تهران رابه عنوان پایتخت برگزید. جمعیت تهران در آن زمان ۱۵ هزار نفر بود.

تا پیش از کشف تمدن در تپه ‌ای قیطریه و نیز آثاری در تپه‌های عباس‌آباد گمان می‌رفت پیشینه تاریخی این شهر به همان آثار کشف شده در شهرری محدود است اما این اکتشافات و آثار کشف شده دیگر در آبادی‌های تهران نشان داد که این منطقه دوره‌ی درخشانی از استقرار اقوام کهن و خلاقیتهای فرهنگی را پشت سر گذاشته است. وجود رودهای دائمی نسبتاً پرآب نظیر حبله‌رود، جاجرود و کرج که در نهایت به فلات ری منتهی می‌شوند و آبرفت‌های بزرگ و حاصلخیز ناشی از جریان رودخانه‌های یاد شده عواملی است که بر پایداری بقاء و اهمیت این ناحیه افزوده است.
جالب است بدانید که نخستین کارگاه‌های صنایع دستی در سال ۱۳۰۹ شمسی توسط استاد طاهرزاده بهزاد در تهران تاسیس شد و در عمل می‌توان این سال را آغاز رسمی آموزش هنرهای سنتی در ایران دانست. در این سال همچنین نخستین کارگاه زری‌بافی در موسسه قالی ایران دایر شد.
در سال ۱۳۱۰ هم استاد محمدحسین صنیع‌خاتم کارگاه خاتم‌سازی را در اداره صنایع مستظرفه دایر کرد که محصول آن تالار خاتم کاخ مرمر بود. استاد احمد امامی هم در سال ۱۳۱۰ کارگاه معرق را در مدرسه صنایع مستظرفه راه‌اندازی کرد.
استان تهران دارای مظاهر جالبی از میراث معنوی هم هست؛ مراسم چهارشنبه‌سوری، حضور حاجی فیروز در ایام نوروز، عید نوروز و سیزده به در از جمله این مواردند. همچنین است مراسم شب یلدا عزاداری‌های ایام محرم، سفره‌های نذری، اشعار عامیانه، متل‌ها و… .خوب است بدانید که تاکنون تعداد ۸۹۰ اثر تاریخی در سطح استان تهران در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است که ۲۷۶ اثر از این مجموعه در شهرستان تهران قرار دارند این تعداد در کنار صدها اثر طبیعی و تاریخی دیگر نشانگر اهمیت این استان از نظر گردشگری است.
به آلودگی هوای امروز پایتخت نگاه نکنید زیرا این شهر در گذشته‌ای نه چندان دور از هوای پاک و معتدل کوهستانی برخوردار بوده است که امیدواریم با خواست و اراده جمعی‌مان دوباره همان هوای پاک گذشته‌هایش را تجربه کند.

در هر حال شهر تهران به عنوان مرکز استان تهران و پایتخت ایران، قلب تپنده ایران و یکی از زیباترین شهرهای ایران است. مجموعه‌ای نفیس از ۲۸۰ اثر و مکان تاریخی شامل کاخ‌ها، خانه‌های قدیمی، بقاع متبرکه، موزه‌ها و… در کنار ساختمان‌ها و سازه‌های مدرن شهری، بوستان‌ها، تفرجگاه‌های شهری و حتی میراث معنوی مردمان ساکن در آن به گونه‌ای قرار گرفته که دیدن همه آنها شاید برای بسیاری از ساکنان خود تهران هم در طول مدت سکونتشان در این شهر هنوز امکان‌پذیر نشده باشد. کافیست یک بار فقط یک بار به دیدن یکی از موزه‌های ارزشمند تهران برویم تا حسرت بخوریم که چرا در تمام این سال‌ها گذری به این گنجینه‌های بی‌نظیر تاریخ و فرهنگ ایران نداشته‌ایم.
لیلا برزگر یکی از شهروندان تهرانی در گفتگو با خبرنگار «سردبیر پرس» گفت: فارغ از هیاهوی شهر تهران برای دیدن بزرگی و عظمت این شهر بردامنه‌های البرز کوه و یا برج میلاد که چهارمین برج مخابراتی مرتفع دنیاست بایستیم می‌بینیم شهری که اگر بخواهیم در یک روز وسط هفته از جنوبی‌ترین نقطه به شمالی‌ترین نقطه آن حرکت کنیم علی‌رغم همه بزرگراه‌ها و پل‎های احداث شده شاید بیش از یک ساعت در راه باشیم و اگر از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنیم نشانه‌های متعددی از فرهنگ‌ها، آداب، اقوام، اقلیت‌ها و حتی لهجه‌های گوناگون ایران را نیز در طول راه مشاهده خواهیم کرد که سفر را جالب و جذاب می‌کند.
انتهای پیام/خ نویسنده: المیرا خرد