محله «پامنار» و تاریخچه تهران قدیم

به گزارش خبرنگار گروه مناطق «سردبیر پرس»، محله پامنار شهر تهران از جمله محله‌هایی است که نقشی مهم در تاریخ تهران دارد، زیرا تاریخچه تهران قدیم از محله پامنار و محله‌های اطراف آن آغاز می‌شود.

گفتنی است محله پامنار در کنار بازار بزرگ تهران، سنگلج، محله عودلاجان و چاله میدان اولین محله‌های تهران بودند که در زمان شاه تهماسب صفوی وارد حصار تهران شدند. البته این سخن به معنی نفی قدمت تاریخی برخی دیگر از محله‌های تهران مانند ابن بابویه و قیطریه نیست، بلکه این سخن به آن معنا است که شهری را که ما در پانصد سال گذشته، به نام تهران می‌شناسیم، محصول محله‌هایی، چون پامنار و سه محله دیگر است و بعد‌ها تهران با وسعت این محله‌ها بود که چهارچوب کلی تهران امروز را گرفت.
خیابان پامنار گذر اصلی دروازه شمیران به منطقه تهران بود که شامل کاروانسرای پامنار و مسجد عودلاجان و مجموعه‌های بازارهای اطراف بود. پامنار امروز، نام خیابانی است که در مجاورت محله عودلاجان قرار داشته و در محدوده منطقه ۱۲ تهران است.

محله پامنار امروز از شمال با خیابان امام خمینی، خیابان فردوسی، میدان امام خمینی، خیابان ناصرخسرو و خیابان امیرکبیر، از جنوب با خیابان پانزده خرداد و چهار راه گلوبندک، از شرق با خیابان مصطفی خمینی و از غرب با خیابان خیام ومحدود شده و با محله‌های فردوسی، محله سنگلج، محله بهارستان، محله ایران، محله بازار، محله امین حضور و محله سیروس مجاورت دارد.
محله پامنار در شرق محله سنگلج و در غرب عودلاجان قرار دارد که یکی از قدیمی‌ترین محله‌های تهران قدیم بود. 
مسافران تهران به شمیران برای رسیدن به دروازه شمیران باید از این محله عبور می‌کردند. این موضوعات موجب شد تا مجموعه‌هایی برای بارانداز کالا‌های ورودی و خروجی به بازار تهران از این منطقه بگذرد و به همین دلیل پامنار مبدل به بارانداز مسافرین و تجار شده و مجموعه‌ای از کاروانسرا و محل اسکان مسافرین در این منطقه ساخته شد. در این مجموعه مساجد و مراکز تجاری اهمیت دوچندانی یافتند و به همین دلیل پامنار به یکی از قطب‌های تجاری در زمان خود تبدیل شد.

در زمان قاجار بود که مجموعه‌های حاکمیتی قاجاریه در پامنار تهران ساخته شد. شمس‌العماره و کاخ گلستان نیز بزرگترین این مجموعه‌ها بودند و این مجموعه‌ها پامنار را تبدیل به قطب سیاسی کل کشور کرد. مجموعه کاخ گلستان مرکز سیاسی اداره کل کشور بود و این موضوع بر روی تمام تعاملات اجتماعی و سیاسی این محله تاثیرگذار بود. پامنار را می‌توان قطب حاکمیت سیاسی ایران در آن زمان نامید، چرا که بسیاری از نهاد‌های مهم حاکمیتی و در راس آن‌ها، کاخ گلستان در این محله فعالیت می‌کردند. البته بعد‌ها و در زمان ناصرالدین شاه بود که حصار تهران از سمت شمال گسترش یافت و دروازه شمیران نیز تخریب شده و محله‌ای با نام محله دولت در شمال پامنار و خیابان امیرکبیر ساخته شد تا برخی از مجموعه‌های دولتی در زمان قاجار به محله دولت منتقل شود. بخش مهمی از مجموعه‌های دولتی در زمان قاجار به محله دولت منتقل شد، اما کاخ گلستان در جای خود باقی ماند و تا پایان عمر قاجاریه، پامنار مرکز حاکمیت سیاسی ایران باقی ماند.
در زمان پهلوی بود که پامنار مرکزیت سیاسی خود را از دست داد و مرکزیت سیاسی ایران از کاخ گلستان به کاخ سعدآباد و کاخ مرمر منتقل شد. پامنار گرچه حاکمیت سیاسی خود را از دست داد، اما به دلیل تغییرات گسترده و شتابان سیاسی و اقتصادی در زمان پهلوی اول و به دلیل مجاورت با بازار تهران، موقعیت اقتصادی و تجاری خود را گسترش داد و به قطبی تجاری و اقتصادی در تهران تبدیل شد.
کاروانسرای پامنار به همراه بارانداز‌های آن تخریب شد و از دل این تخریب، خیابان پامنار شکل جدیدی به خود گرفت و این محله با گذر زمان تبدیل به محله‌ای پر تردد در ابعاد تجاری و اقتصادی شد.
نام خیابان‌های مهم پامنار نشان‌دهنده این ابعاد اقتصادی بزرگ است. خیابان امیرکبیر، خیابان پانزده خرداد، خیابان خیام، خیابان ناصرخسرو، خیابان پامنار و خیابان مصطفی خمینی از جمله خیابان‌های اطراف محله پامنار هستند و این نام‌ها نشان می‌دهد که محله پامنار تا چه میزان در تحولات اقتصادی و تجاری تهران نقش دارد.

نام محله پامنار از روی مسجد پامنار و مناره این مسجد برداشته شده است. در این محله مسجدی قدیمی با تک مناره‌ای زیبا وجود دارد که به دلیل وجود این مناره زیبا و قدیمی نام پامنار از روی این مناره گذاشته شد.
انتهای پیام/خ